معرفی و بررسی کتاب تاریخ طبری یکی از مهمترین کتاب‌های تاریخ اسلام

تاریخ طبری یکی از مهم‌ترین و معروف‌ترین کتاب‌ها در حوزه تاریخ اسلام شناخته می‌شود. تاریخ الرسل و الملوک یا تاریخ الامم و الملوک، نام اصلی این کتاب معروف است که به زبان عربی نوشته شده‌است. همان‌طور که از نام معروف این کتاب، یعنی تاریخ طبری، احتمالا حدس می‌زنید، نویسنده این کتاب کسی نیست جز محمدبن جریر طبری، تاریخ‌نگار و نویسنده معروف ایرانی که در اواخر قرن ۳ هجری قمری، این کتاب بی‌نظیر و پر داستان را نوشته ‌است!
معرفی کتاب تاریخ طبری به واسطه اهمیتی که در منابع اسلامی دارد، خالی از لطف نیست! البته تمام کسانی که به تاریخ و داستان‌های آن علاقه‌مند هستند به این کتاب هم علاقه پیدا می‌کنند. با این میکرومقاله از سبکتو و بررسی و معرفی این کتاب ارزشمند تاریخی همراه باشید.

دسته‌بندی داستان‌ها و روایت‌های موجود در کتاب تاریخ طبری

برای معرفی کتاب‌های تاریخی، لازم است که حتما در مورد سیر نوشتن و دسته‌بندی‌های موضوعی در آن‌ها، ابتدا اطلاعاتی بدست آورید. کتاب تاریخ طبری ابتدا به مسائلی همچون خلقت انسان و آدم پرداخته و سپس سعی کرده با نقل روایت‌هایی از پیامبران و پادشاهان قدیمی، منبع ارزشمند و قابل استنادی در طول تاریخ باشد!
این کتاب پس از بررسی داستان‌های پادشاهان ساسانی در ایران و نقل داستان‌هایی از پیامبران مختلف در مورد اسلام، پیامبر اکرم و… صحبت می‌کند. جالب است بدانید که طبقه‌بندی داستان‌ها و روایت‌های اسلامی در این کتاب ارزشمند از زمان شروع تاریخ اسلامی تا سال ۲۹۳ هجری قمری است!

زمان شروع تاریخ اسلامی یا بخش نبوی کتاب تاریخ طبری

براساس اسناد موجود، تاریخ اسلامی با هجرت به مدینه (که قبل از آن یثرب، نام‌گذاری شده بود) شروع می‌شود. محمدبن جریر طبری براساس این سال که مبدا شروع تاریخ اسلام است، کتاب خود را به دو بخش تقسیم‌بندی کرده ‌است:
• تاریخ پیش از اسلام: این بخش از سالشمار دقیقی برخوردار نیست و براساس موضوع نوشته شوده است، اما از آنجا که طبری اهمیت زیادی برای زمان قائل بوده، موضوعات براساس تاریخ وقوع نوشته شده‌اند. احتمالا به همین خاطر هم است که کتاب توضیحاتی از زمان و حضرت آدم شروع می‌شود. این بخش بیشتر به پادشاهان و پیامبران قبل از اسلام پرداخته است و به عنوان مهمترین بخش کتاب تاریخ طبری شناخته می‌شود.
• تاریخ پس از اسلام: این بخش به اسلام و بعد از آن و براساس وقایعی که اتفاق افتاده پرداخته است و از زمان هجرت پیامبر به مدینه تا سال ۲۹۳هجری را توصیف می‌کند.

مشهورترین بخش تاریخ طبری کدام است؟

در میان تمامی مورخان و افرادی که از کتاب تاریخ طبری نقل‌قول می‌کنند، بخش تاریخ پیش از اسلام این کتاب، شهرت بیشتری دارد! در مورد این بخش کتاب، روایت‌های زیادی در تاریخ وجود دارد، اما معروف‌ترین آن این است که بخش تاریخ پیش از اسلام کتاب تاریخ طبری بعد از تمام شدن تفسیر قرآن آن (تفسیر طبری) نوشته شده ‌است.

تاریخ الرسل و الملوک یا تاریخ الامم و الملوک چطور و طی چه مدت نوشته شده است

کتاب تاریخ طبری ۱۶ جلد دارد و براساس مستندات و شواهد تاریخی از سال ۲۱۰ هجری قمری شروع به نگارش شده ‌است! باتوجه به این که کتاب تاریخ طبری تا زمان عباسیان را بررسی می‌کند و حوادث مربوط تا این دوره تاریخی را در خود جای داده ‌است، اما چرا این کتاب در بین ایرانیان شهرت دارد؟
بسیاری از وقایع تاریخی مربوط به ایران تا سال ۳۰۰ هجری قمری در این کتاب نگارش شده و همین موضوع باعث شده که تاریخ طبری به عنوان یک مرجع تاریخ ایران، مناسب تا آن زمان شناخته شود.

شیوه نگارش تاریخ طبری به چه شکل بوده‌است؟

برای معرفی کتاب تاریخ طبری، خوب است بدانید که به چه صورت نوشته شده و اخبار و روایت‌ها در آن به چه شکل آورده شده‌اند. شیوه نگارش محمدبن جریر طبری برای این کتاب، ذکر حوادث مهم تاریخی هر دوره و پس از آن ذکر جزئیاتی است که کمتر کسی به آن‌ها توجه کرده ‌است.
این روش در میان تمامی کتاب‌های تاریخی آن دوران که نوشته شده بود، یک روش خاص و بی‌نظیر برای نگارش به حساب می‌آمد و نظیر آن وجود نداشت! بعد از این کتاب تاریخ نویسان دیگر مانند یعقوبی و هیثم‌بن عددی از این روش الگو برداری کردند و کتاب‌های مهم خود را نوشتند! البته کیفیت نگارش مطالب در کتاب طبری، بدون شک بسیار بالاتر بوده ‌است.

منابع مورد استفاده محمدبن جریر طبری

ارزش هر کتاب تاریخی به واسطه منابعی که از آن استفاده شده، مشخص می‌شود! اگر اینطور نبود، هر شخصی می‌توانست هر دروغی را بنویسد و بلند اعلام کند که بله من تاریخ‌نگار هستم! کتاب تاریخ طبری که در طول سال‌های زیادی مورد استناد بوده به واسطه منابع با ارزشی که در آن استفاده شده، شهرت امروزی را داراست!
کتاب تاریخ طبری به عنوان منبع برای بخش پیش از اسلام خود از عباراتی مانند حدثنی، حدثنا یا قال استفاده کرده ‌است که در واقع نوعی صیغه مجهول در عربی به کار می‌رود و به صورت کامل در مورد منبع صحبت نمی‌کند. البته منابع و سندهای به کار رفته در این کتاب برای اتفاقات پس از اسلام، بسیار معتبرتر بوده که می‌توانید در کتاب آن را مشاهده کنید.

هرچند سوالی که زیاد مطرح می‌شود، در مورد منابع به کار رفته برای دوره آفرینش است! دوره آفرینش، زمانی بود که انسان خلق شد و تاریخ طبری برای بررسی اتفاقات و روایت‌هایی که در این زمان شکل گرفته‌اند، سعی کرده از منابع یهودی و مسیحی به همراه برخی از منابع ایرانیان استفاده کند.

منابع مورد استفاده در تاریخ طبری برای ایران!

با بررسی داستان‌ها و روایت‌هایی که از ایران در این کتاب به کار رفته به خوبی متوجه می‌شوید که برای صحبت در مورد دوره باستان ایران، نگارش‌های هشام بن محمد کلبی به عنوان سند به کار رفته ‌است.

چرا باید کتاب تاریخ طبری را بخوانیم؟

اگر علاقه‌مند به تاریخ ایران، تاریخ خلقت، داستان پادشاهان بزرگ پیش از اسلام، سیره نبوی و… هستید، کتاب تاریخ طبری به عنوان یک کتاب قابل استناد و جذاب، می‌تواند تمامی چیزهایی که می‌خواهید را به شما عطا کند! البته این نکته را هم باید در نظر بگیرید که برخی از مورخان شیعی، این کتاب را به عنوان یک سند قابل استناد نمی‌شناسند و نظرشان بر این است که از تاریخ طبری برای استناد احکام، استفاده نشود! نحوه نگارش و داشتن نقل‌قول‌های مختلف باعث می‌شود این کتاب تاریخی خواننده را جذب کرده و ارزش خواندن داشته باشد.