کتاب الکترونیکی چیست و چطور به وجود آمد؟

کتاب الکترونیکی امروزه بخشی از زندگی افراد بسیاری شده و هیچ کدام از ما از بودن آن تعجب نمی‌کنیم. پلتفرم‌های بسیاری در سراسر دنیا هستند که کتاب الکترونیکی تولید و منتشر می‌کنند. حتی به جرات می‌توان گفت که وجود کتاب‌های الکترونیکی به ما کمک کرده تا از هر زمان کوتاهی که در اختیار داریم استفاده کنیم و در هر جایی که هستیم به کتاب‌های زیادی دسترسی داشته باشیم. اما کتاب الکترونیکی از چه زمانی وارد زندگی ما شد؟ در این میکرومقاله از سبکتو نگاهی به تاریخچه تولید کتاب الکترونیکی در جهان می‌اندازیم.

اولین کتاب الکترونیکی

این که چه کسی برای اولین بار کتاب الکترونیکی را اختراع کرد به طور کامل مشخص نیست. اما احتمالا اولین نفری که می‌توان به عنوان مخترع کتاب الکترونیک در نظر گرفت، آنجلا رویز روابلس (Angela Ruiz Robles) معلم و نویسنده اسپانیایی است. در سال ۱۹۴۹ یک امتیاز حق انحصاری برای کتاب الکترونیک برای آنجلا ثبت شده است. آنجلا متوجه شده بود که حجم کتاب‌هایی که دانشجویان با خودشان حمل می‌کنند سنگین است و به دنبال راه‌حلی برای این مورد بود. در نهایت او دستگاهی اختراع کرد که در آن یکسری متن و تصاویر روی یک قرقره مانند حلقه فیلم، از زیر یک ذره‌بین می‌گذشت و با صدایی برای توضیح هر عنوان ترکیب شده بود. این دستگاه به دلیل نوری که به آن می‌تابید برای مطالعه در تاریکی و شب هم مناسب بود.

پروژه کتاب الکترونیکی گوتنبرگ

با پیشرفت تکنولوژی و شروع عصر رایانه، سرعت پیشرفت علم هم زیاد شد. بعد از اختراع اولین رایانه، توسعه آن و اختراع دستگاه‌های جدید آنچنان سرعت به خودشان گرفتند که کم‌کم همه به وجود آنها عادت کردند. این موضوع به پیشرفت کتاب و کتاب‌خوانی هم کمک زیادی کرد. در سال ۱۹۷۱ مایکل اس‌هارت یک تلاش داوطلبانه راه انداخت تا کتاب‌ها به صورت الکترونیکی در یک جا جمع شوند.

او اسم این کار را پروژه گونبرگ گذاشت و از مردم سراسر دنیا خواست که به این پروژه بپیوندند. مایکل در آن زمان دانشجو بود و در دانشگاه هر روز یک ساعت می‌توانست به رایگان از کامپیوتر استفاده کند، به همین خاطر تصمیم گرفت خودش دست به کار شود و از کتاب‌هایی شروع کرد که قانون کپی‌رایت آنها مشمول زمان شده بود. او به تنهایی ۱۰۰کتاب الکترونیکی در اولین کتابخانه الکترونیک قرار داد و بعد از آن کم‌کم توجه بقیه را جلب کرد.

مایکل خودش را یک ایده‌آل‌گرای افراطی در کار می‌داند اما بسیاری باور دارند که او زمان خودش جلوتر بوده است. مایکل باور داشت که کاری که انجام می‌دهد می‌تواند نقش بزرگی در تحول آینده جهان داشته باشد، هر چند که از نظر دیگران این کار اتلاف وقت بود و برخی اصلا نمی‌دانستند که او چه کاری انجام می‌دهد.

مایکل نام این پروژه را گوتنبرگ گذاشت، چون می‌خواست مانند نشریات گوتنبرگ که در هزاره دوم، فرهنگ و اطلاعات را به شیوه‌ای مدرن در اختیار مردم گذاشتند، او هم فرهنگ جامعه را با کتاب الکترونیکی متحول کند. امروزه قدیمی‌ترین کتابخانه الکترونیک جهان، نزدیک به یک میلیون کتاب دارد که بیشتر آنها به صورت رایگان و در فرمت‌های مختلف در اختیار خواننده قرار می‌گیرد. در این کتابخانه، علاوه‌بر کتاب‌هایی به زبان انگلیسی، کتاب‌هایی به ۵۰ زبان مختلف دیگر از جمله فارسی هم قرار دارد.

چرا کتاب الکترونیکی؟

شاید همیشه بین دوستداران کتاب‌های کاغذی و کتاب‌های الکترونیکی بحث‌هایی باشد. برخی باور دارند که لذت کتاب خواندن به ورق زدن و بوی کاغذ است و اگر آن را به صورت الکترونیکی بخوانی، لذتی نخواهی برد. اما دلایل زیادی برای استفاده از کتاب الکترونیکی به خصوص در شرایط جامعه امروز وجود دارد از جمله آنها:

۱. همیشه و همه جا

تا پیش از مرسوم شدن پلتفرم‌های کتاب الکترونیک، اگر شما می‌خواستید که از زمان‌های کوتاه‌تان به خوبی استفاده کنید، باید یک کتاب معمولا ۴۰۰ صفحه‌ای را با خود حمل می‌کردید و اگر فرصتی پیدا می‌شد شروع به مطالعه می‌کردید. اما این زمانی سخت می‌شد که شما در اتوبوس مجبور بودید علاوه‌بر تحمل فشار جمعیت و حفظ تعادل، دو دستی کتاب‌تان را هم بچسبید. یا در سفرها به دلیل محدودیت جا در کوله‌پشتی یا چمدان‌تان، مجبور می‌شدید کتاب‌هایتان را با خود نبرید. اما با کتاب الکترونیکی در هر جایی که باشید و هر شرایطی می‌توانید از لذت مطالعه بهره‌مند شوید.

۲. کمک به محیط زیست

قطعا همه به خوبی می‌دانیم که درختان اهمیت زیادی برای ادامه حیات روی کره زمین دارند. آنها ریه‌های زمین هستند و اگر کم باشند، نه تنها انسان‌ها، بلکه تمام کرده زمین رو به نابودی حرکت می‌کند. متاسفانه برای تولید کاغذهای کتاب، درختان زیادی قطع می‌شود. مثلا اگر قرار باشد یک کتاب ۱۰۰ صفحه‌ای فقط به تعداد ۲۰۰ نسخه منتشر شود، برای تولید کاغذهای آن باید ۲ درخت تنومند را قطع کرد. پس شاید لمس و بوی کاغذ کمی خودخواهی در مقابل حفظ محیط زیست باشد.

۳. محدود به نوشته نیست

کتاب الکترونیکی محدود به یک فایل نوشته یا تکست نیست، در واقع طبق تعریف یک کتاب الکترونیک می‌تواند شامل متن، صدا، تصویر و ویدئو باشد. کتاب‌های صوتی هم در همین مجموعه قرار می‌گیرند. فرض کنید که باید مسیر طولانی را رانندگی کنید، خب قطعا نمی‌توانید از کتاب‌های نوشتاری استفاده کنید، اما کتاب‌های صوتی یکی از بهترین گزینه‌ها برای چنین شرایطی است.

شما با گوش کردن به آن علاوه‌بر اینکه سرگرم می‌شوید، بلکه چیزهای جدیدی هم یاد می‌گیرید و مهارت و دانش خود را بالا می‌برید. دارن هاردی می‌گوید مدت زمانی که در مسیر رفت و آمد به محل کارش به کتاب صوتی گوش می‌کند، در طول یک سال به اندازه یک ترم دانشگاه مطالب جدید یاد می‌گیرد.

کتاب‌ الکترونیکی امروزه به راحتی و در پلتفرم‌های مختلف در دسترس همه قرار دارد. شما به راحتی وصل شدن به اینترنت می‌توانید به دنیایی از کتاب‌ها دسترسی داشته باشید، آن هم با هزینه‌ای بسیار کمتر. میکروکتاب‌های سبکتو هم نوعی از کتاب الکترونیکی هستند که در اپلیکیشن و وبسایت سبکتو و سایر پلتفرم‌ها می‌توانید آنها را پیدا کنید. اگر نمی‌دانید میکروکتاب چیست و چه فرقی با خلاصه کتاب دارد، پیشنهاد می‌کنم معرفی میکروکتاب را بخوانید.