معرفی و خلاصه‌ای از کتاب دو قرن سکوت اثر عبدالحسین زرین‌کوب

کتاب دو قرت سکوت اثر استاد عبدالحسین زرین‌کوب، یکی از معروف‌ترین کتاب‌های تاریخی ایرانی است. کتاب دو قرن سکوت به بررسی دو قرن از ابتدای زمانی که اعراب سلطه ایران را به دست می‌گیرند پرداخته است و تلاش کرده تا تمام وقایع فرهنگی و سیاسی که در پی ظهور آنها در ایران به وجود آمده بود را با جزییات پیان کند. استاد زرین‌کوب در مصاحبه‌ای بیان کرده بود که از بین تمام آثارش کتاب دو قرن سکوت را بیشتر از سایر آثارش دوست دارد و همچنین باور داشت که کتاب دو قرن سکوت در چاپ اول با مقداری تعصب همراه بوده است و به همین خاطر از چاپ مجدد آن خودداری کرده است و ۵ سال تمام در مورد نوشته‌هایش مجدد تحقیق کرده و چاپ دوم آن را با اندکی تغییر انجام داده است. با این میکرومقاله از سبکتو همراه باشید تا به معرفی و خلاصه‌ای از کتاب دو قرن سکوت بپردازیم.

درباره استاد عبدالحسین زرین‌کوب

استاد عبدالحسین زرین‌کوب یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان قرن معاصر هستند که در ۲۷ اسفند ماه سال ۱۳۰۱در شهر بروجرد به دنیا آمدند. این نویسنده به نام، علاوه‌بر نویسندگی، مورخ، اسلام‌شناس، ایران‌شناس، مترجم، منتقد ادبی، ادیب و محقق بسیار ارزنده‌ای بود که خدمات بسیار زیادی را در زمینه‌های مختلف به جامعه کرده است.

این نویسنده بزرگ دوران ابتدایی را در شهر بروجرد گذراند و در همان جا هم تحصیل نمود. سپس برای گذراندن دوران دبیرستان به تهران آمد و رشته ادبی را انتخاب نمود و در آن به تحصیل پرداخت. او ابتدا در دانشکده حقوق ثبت نام کرد و سپس به ناچار به بروجرد بازگشت و در آنجا به شغل معلمی مشغول شد. سالها بعد عبدالحسین زرین‌کوب مجددا وارد دانشگاه شد و در رشته ادبیات فارسی ادامه تحصیل داد. او تا مقطع دکترا در این رشته پیش رفت و سپس در دانشگاه تهران تدریس تاریخ اسلام، ادیان، کلام و مجادلات فرق، تصوف اسلامی و علوم را آغاز نمود.

دکتر عبدالحسین زرین‌کوب دارای آثاری همچون با کاروان حله، شعر بى‌دروغ، پله پله تا ملاقات خدا، پیر گنجه در جست‌وجوى ناکجا آباد، از نى‌نامه (برگزیده مثنوى معنوى)، دو قرن سکوت، تاریخ ایران بعد از اسلام، فتح عرب در ایران (به زبان انگلیسى در تاریخ ایران کمبریج)، تاریخ مردم ایران (دو جلد)، روزگاران ایران، ارزش میراث صوفیه، فرار از مدرسه، جست‌وجو در تصوف ایران، دنباله جست‌وجو در تصوف ایران، در قلمرو وجدان، شعله طور (درباره زندگى حلاج)، بنیاد شعر فارسى، ادبیات فرانسه در قرون وسطى، ادبیات فرانسه در دوره رنسانس، متافیزیک، شرح قصیده ترسائیه خاقانى، فن شعر ارسطو، ارسطو و فن شعر و … هستند.

کتاب دو قرن سکوت

کتاب دو قرن سکوت نوشته دکتر عبدالحسین زرین‌کوب در مورد اتفاقات و شرایط تاریخی دو قرن از کشور ایران پس از سلطه عرب‌ها تا تشکیل سلسله طاهریان است. در این اثر با ارزش استاد زرین‌کوب درباره اثرات و تغییرات دائمی بزرگی که روی ادبیات، زبان، فرهنگ و جامعه پارس در طول دو قرن پس از غلبه اعراب بر ایران اتفاق افتاد، ارائه می‌دهد. استاد زرین‌کوب چگونگی پیروی از فرهنگ اعراب از نظر اجتماعی، فرهنگی، و سیاسی توسط ایرانیان در تقریبا دو قرن سکوت را مطرح می‌کند. این کتاب جزء کتاب‌هایی است که زمان چاپ و حق نشر با مشکلات بسیاری از جمله سانسور مواجه شد.

کتاب دو قرن سکوت ابتدا به صورت پاورقی در نشریه مهرگان چاپ می‌شد اما سپس توسط همین نشریه به صورت کتاب در زمان پهلوی اول چاپ شد و آنقدر مورد توجه قرار گرفت که به سرعت در بازار ناپدید شد. استاد زرین‌کوب از چاپ دوم و مجدد کتاب دو قرن سکوت خودداری کرد و با توجه به نقدهایی که برای آن نوشته شده بود، تصمیم گرفت تا تحقیقات بیشتری داشته باشد. این اتحقیقات بیش از ۵ سال طول کشید و در نهایت با نوشتن مقدمه دوم و پاسخ به تمام انتقادها و ایجاد تغییرانی در کتاب، چاپ دوم توسط انتشاران امیرکبیر انجام شد و از آن سال تا امروز همین نسخه چاپ می‌شود.

بخش‌بندی کتاب دو قرن سکوت نوشته دکتر عبدالحسین زرین‌کوب

این کتاب دارای چند بخش مختلف است:

بخش اول این کتاب در مورد خواری و ذلت اعراب جاهلی است که در زمان ساسانیان در دربار پادشاهان مشغول به بندگی بودند. در این بخش از کتاب در مورد وابستگی اعراب به ایران و نجات شهر یمن از دست حبشه توسط ۶۰۰ سرباز ایرانی مطالبی ارائه شده است. در آن زمانی عربستان صحرایی بی‌چیز بود که بیشتر مورد توجه امپراتوری روم قرار گرفته بود. رومیان با ایرانیان سر کالاهای مورد تجارت با هندوستان همیشه رقابت داشتند.

در بخش دوم اطلاعاتی در مورد جنگ ستیزی اعراب و دسترسی به برخی از نواحی ایران توسط اعراب اطلاعات کاملی ارائه شده است. اعراب با ورود به شهرها شروع به غارت و دزدی اموال ایرانیان نمودند. در خلاصه کتاب دو قرن سکوت آمده است که اعراب فرق بین نمک و کافور را هم نمی‌دانستند. حتی برخی از آنان گمان می‌کردند نقره با ارزش‌تر از طلا است.

در بخشی از کتاب آمده است که عربی یک یاقوت از اموال ایرانیان را به قیمت هزار دینار فروخت. از او پرسیدند چرا این یاقوت را ارزان فروختی عرب در پاسخ گفت: اگر بیشتر از هزار می‌دانستم بیشتر می‌فروختم. در این غارت‌ها فرش مهستان به مدینه فرستاده شد و چون فرش بزرگی بود مکانی برای پهن کردن فرش نیافتند و به ناچار فرش گران‌بها را تکه‌تکه کرده و بین سران قوم‌های مختلف تقسیم شد.

بخشی از کتاب دو قرن سکوت

از اعراب پرسیده‌اند که با کتاب‌های موجود در کتابخانه چه کنیم. فرمانده در پاسخ اعلام کرده که کتاب‌ها را در آب دریا بندازید. او معتقد بود اگر این کتاب‌ها حاوی مطالبی است برای راهنمایی، که خداوند قران را برای راهنمایی و هدایت انسان‌ها فرستاده و بالاتر از قرآن کتابی نیست و اگر مطالب این کتاب‌ها گمراه کننده باشد با سوزاندن و به دریا انداختن آنها می‌توان از شر این سیاهی در امان بود. در این کتاب در مورد افتادن ایران به دست اعراب این گونه شرح داده شده است که در آخرین جنگ دولت ساسانی که همان جنگ نهاوند بود، تمامی ایرانیان در نهاوند گرد هم آمدند و تعداد آنها هر روز بیشتر هم می‌شد. سپاه اعراب هم که صف‌آرایی کرده و هر روز تعداد بیشتر لشکر ایران را می‌دیدند تصمیم گرفتند با یک حیله و فریب قدرت سپاه ایران را از بین ببرند. اعراب به دروغ اعلام کردند خلیفه مرده است و ما عقب‌نشینی می‌کنیم. ایرانیان هم برای تعقیب و کشتن اعراب بیرون آمدند و در دام حیله اعراب افتادند و در این جنگ شکست خورده و ایران به دست اعراب افتاد.
در مورد خلاصه کتاب دو قرن سکوت باید بگوییم، این کتاب نحوه سلطه اعراب بر ایران را طی دو قرن با روایتی از حوادث سیاسی و تاریخی بیان می‌کند. تمامی اتفاقات در دوره سقوط ساسانیان و روی کار آمدن طاهریان در این کتاب آورده شده است. در این دو قرن ایرانیان چنان زیر سلطه اعراب بودند که حتی زبان و خط خود را فراموش کردند. در صورتی که این دو قرن روزگار انقلاب‌‌ها و کشمکش‌های بسیار مهمی همچون قیام‌های بزرگ و بی‌نظیر و جریانات ابومسلم و مقنع و بابک و مازیار و افشین است که در این روزگار به صحنه حوادث تاریخ ایران پای نهاده ‌است. عقاید و افکار تازه‌ای همچون آیین زیدیه و نهضت‌‌های مهم مانند نهضت شعوبیه و سیاه جامگان و سپید جامگان و سرخ جامگان در این مدت در ایران رخ داده است که در این کتاب به صورت کامل بررسی و مطرح شده است. تمامی اتفاقات موجود در این کتاب مستند و بصورت کامل بررسی و نگارش شده است.